Быйыл бэс ыйын 26 күнүгэр Хомус Аан дойдутааҕы түмэлин дириэктэрэ Николай Спиридонович Шишигины ыарахан ыарыы биһиги ортобутуттан хомолтолоохтук илдьэ барда. Өрөспүүбүлүкэ култууратын биир дьоһун талааннаах, улахан үтүөлээх диэйэтэлин, Хомус Аан дойдутааҕы уопсастыбатын генеральнай сэкэритээрин, үйэ чиэппэрэ кэм устата айар олоҕун саха хомуһун кытта алтыһыннарбыт үтүөкэннээх доҕорбутун сүтэрдибит. Бу баар кутурҕаны биһиги кэллэктиип, уустар уонна хомусчуттар Николай Спиридонович чугас дьонун-сэргэтин, дьиэ кэргэнин, атас-доҕор дьонун кытта тэҥҥэ үллэстэбит.
Николай Спиридон Васильевич уонна Зоя Николаевна Шишигиннэр дьиэ кэргэнигэр алтыс оҕонон 1957 сыллаахха кулун тутар 15 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас Уол Табаҕатыгар төрөөбүтэ. Ийэтэ эрдэ олохтон туораан, ийэ илгэлээх эмиийин эмпэккэ, сылаас сыһыанын, тапталын билбэккэ борбуйун көтөхпүтэ. Убайдара, эдьиийдэрэ олох эндирдээх ыллыгынан сиэтэн улаатыннырбыттара.
Николай Шишигин оскуола кэнниттэн СГУ-тын (1983 с.), СӨ Президенин Салалтаҕа Институутун (2006 с.), ССКП Саха Сиринээҕи обконун Марксизм-Ленинизм университетин (1987 с.), Хабаровскайдааҕы пединститу түөрэх тэрилтэтин салайар кууруһун (1988 с.) ситииһиилээхтик бүтэртээн, устуорук, тыа сирин салалтатын идэлээҕэ буолан, Хаҥалас улууһугар Төхтүр оскуолатыгар учууталынан, нэһилиэк баһылыгынан, Өктөм сельсоветын бэрэссэдээтэлинэн, дьокутаатынан талыллан, тыа сирин сайыннарыыга таһаарылаахтык үлэлээбитэ. Салайар улэни сэргэ, нэһилиэнньэ духуобунай сайдыытыгар болҕойон, саҥалыы олох тыыныгар дьүөрэлээх хамсааһыннары тэрийбитэ. Чуолаан, Төхтүр нэһилиэгэр үлэлиир кэмигэр (1983-2006 сс.)СӨ Президенин Гранын ылан, култуура пааматынньыктарын харыстааһыҥҥа сэргэх үлэни-хамнаһы тэрийбитэ. Төхтүр нэһилиэгин гимнын тылын суруйбута, “Кэскил” диэн кырдьаҕас хомусчуттар ансаамбылларын тэрийбитэ. Дьэ, сити кэмтэн ыла (1993 с.) ити ансаамбыл сайдан, ыччат хас да көлүөнэ кэллэктииптэрэ тэриллэн, “Кэскил” народнай ансаамбыл аатын сүкпүтэ. Төхтүр хомусчуттарын аата киэҥник биллэн, Аан дойдутааҕы хомус Киинин, Түмэлин кытта бииргэ үлэлээн, араас омук хомусчуттара уопут атастаһар түһүлгэлэрэ буолбута.
2008 с. Түмэл дириэктэринэн ананаат, Хомус киинин уонна түмэлин холбоһуктаах бырагырааммаларын олоххо киллэриигэ тэтими күүһүрпүтэ. Түмэлгэ идэлээх дьон таҥыллан, тус соруктаах үлэлэрин, хомус уустарын уонна толорооччулар айар таһымнарын үрдэтиигэ болҕомтотун күүскэ туһаайбыта.
Түмэл тэриллиэҕиттэн ыла ЮНЕСКО ICOM тэрилтэтин үлэтин сүүрээнигэр хапсар кэскиллээх бырайыактарын толорууга былааннаахтык үлэлиир ирдэбили туруорбута. Онно түмэл ис бараана, көрдөрөр-иһитиннэрэр үлэтэ-хамнаһа, эспэнээттэри табыгастаахтык аттаран туруоруу, чинчийэр үлэни сөргүтүү, араас кэмпириэнсийэлэри, бэстибээллэри, уочараттаах кэнгириэстэри үрдүк таһымнаахтык тэрийиини уо.д.а. бастакы күөҥҥэ тутан, үлэтин саҕалаабыта.
Николай Спиридонович хара бастакыттан Аан дойдуга бу соҕотох кэлиэксийэ-түмэли өрөспүүбүлүкэ салалтата өйөөн, тас дойдуларга баар биир хайыскалаах үлэлээх түмсүүлэрбитин кытыаран, “Саха сирэ Хомус мекката” – диэн өйдөбүлү бигэтик олохсутарга өйүн-санаатын туһаайбыта уонна итиннэ хабааннаах тэрээһиннэри оҥорууга көхтөөхтүк кыттыбыта. Ол курдук, хомус VI-VIII кэнгириэстэригэр кыттан, саҥа таһымнаах ситиһиилэри – хомус муусукатын сайыннарыы, хомус уустарын үлэлэрин сүрүннээһин, хомус куосумаска иһиллиитин, уус-уран, ойуулуур-дьүһүннүүр айымньылыын алтыһыытын, ыраах-чугас айаннары олохсутуу, “Хомус Гимнин” айыы уо.д.а. Николай Спиридонович көҕүлээһиннэринэн ситиһиллибиттэрэ. Хомус тардыытыгар итилэртэн Гиннес кинигэтин өрөкүөрдүн олохтооһун саҥа таһым быһыытынан сыаналанар.
Николай Спиридонович көҕүлээн Аан дойдутааҕы хомуска сыһыаннаах сонун бырайыактар, чуолаан киинэлэри устуу (Италия, Чили) хомус саҥа түөлбэлэрин олохсутуу (Индия, Бразилия, Монголия), ЮНЕСКО саҥа аартыктары тэлэр үлэлэрэ (Франция, Исландия, Индия, Италия, Венгрия, Австрия, Германия) олоххо киирбиттэрэ. Ити айаннар, сырыылар Николай Спиридонович сүрүн санаатын “Саха сирэ – Хомус мекката” буолуутун олоххо киллэриигэ туһаайыллыбыттар.
Биһиги доҕорбут, салаайааччыбыт, үтүөлээх Киһи – Николай Спиридонович олоххо ылыммыт соругун чиэстээхтик толорор дьүккүөрдээҕэ. Түмэл дьаһайан таһаартаабыт кинигэлэрин, үгүс тэрээһиннэрин толорууга бэйэтин талааннаах оҕолорун эмиэ көмөлөһүннэрбитэ Түмэл уонна Киин тас дойдулардыын ыкса сибээстэрин сайыннарыыга улахан суолталаах буолбута. Үлэлэргэ умнуллубат гына өссө биир сонун сүүрээни кини олохсуппута: саха талаанннаах уустарыгар анал ааты иҥэрии: Чөмчөө уус, Хоһуун уус, Дабайар уус, Үрүҥ уус, Бахсы уус, Кэрэмэн уус, Н.П. Бурцев ааттарыныын дьүөрэлэһэн, сүдү талааҥҥа сүгүрүйүү, ытыктааһын холбура буола туруоҕа.
Хомус киэҥ уонна кэскиллээх эйгэтигэр далааһыннаахтык, тиритэ-хорута үлэлээбит истиҥ доҕорбут Николай Спиридонович Шишигин туһунан өйдөбүл биһиги ортобутугар үйэлээх буолуоҕа. Кини дьулуспут дьулууһута, тэрийэн хаалларбыт үлэтэ-хамнаһа салгыы сайда тэнийэ туруоҕар эрэнэбит.
Хомус Аан дойдутааҕы түмэлин уонна киинин үлэһиттэрэ