Киһи барахсан охтон баранар мастаах, уолан бүтэр уулаах Орто дойдуга олорорун тухары олох кэрэтигэр тардыһар аналлаах. Онуоха эйигин айбыт Айыыларыҥ ыйбыт суолларынан барарыҥ олохтон дуоһуйууну ыларгар төрүөт буолар.

Отуттан тахса сыл тимир көлөлүүн тустан, илииҥ-харыҥ күүһүнэн тимири сыһытыыҥ, кэлин хомус ууһа буолан тахсаргар тирэх буолбута эрэбил буолуохтаах. Ол курдук, эн кэлиҥҥи сылларга Кудай Бахсыттан айдарыылаах уус идэтин куккар иҥэринэн, туспа буочардаах, ураты истииллээх, былыргылыы үгэс хомустары охсор уус буола үүннүҥ. «Хомус ууһа» диэн үрдүк ааты чиэстээхтик сүктүҥ.

Бастакы хомускун 2012 сыллаахха охсуоххуттан, Хомус түмэлэ тэрийэр араас үрдүк таһымнаах тэрээһиннэригэр актыыбынайдык кыттан кэллиҥ. 2013 сыллаахха Аан дойду норуоттарын икки ардыларынааҕы «Амынньыкы мичээрэ» интерактивнай күрэххэ кыттыыҥ эйиэхэ уус идэтигэр уһуллууҥ көннөрү дьарык эрэ курдук буолбакка, сиппит-хоппут хомус ууһун мындыр идэтин толору баһылаабыт, туспа ааттаах-суоллаах «Быйаман уус дуо?» дэтэр буоллуҥ.

2019 сыллаахха монгуол норуотун хомуһун тилиннэриигэ кыттыһан, тимири имитэн-хомутан, ыллатан, хулсан-хуур хомуһу охсубутуҥ билигин Улуу Монгуол түмэлигэр хараллан сытар.

2020 сыллаахха Таатта Баайаҕатыгар Мандар уус түмэлэ тэриллиитигэр ылбаҕай ырыалаах хомуһуҥ тимир култууратын устуоруйатын кэпсиир аналлаах барбыта эмиэ элбэҕи этэр.

Саха хомуһун охсууга — дьиҥ саха киһитин дьүккүөрэ, тулуура, сатабыла, мындыра – барыта түмүллэр. Онуоха, эн, Петр Дмитриевич, ааттаах уус сыралаах үлэтигэр кэнчээри ыччаты уһуйаҕын, талба талааннаахтардыын алтыһаҕын, сахаҥ хомуһа сарсыҥҥылааҕар эрэллээххин! Ити барыта эн  уус идэтин толору баһылаабыккын туоһулуур! 

Хомус түмэлин кэллэктиибин уонна бэтэрээннэрин аатыттан үбүлүөйдээх күҥҥүнэн эҕэрдэлээн туран, күөрдүҥ сирилии үрдүн, кыһаҥ уота кытыаста умайдын, кытарбыт тимириҥ ылбаҕайдык ыпсарылыннын, эриэккэс тыастаах хомуһуҥ дьон-сэргэ дууһатын сылаанньыта сырыттын диэн алгыыбыт!

Дом-ини-дом!