Хомус Аан дойдутааҕы түмэлигэр уонна киинигэр алтынньы ый 1 күнүттэн 29 күнүгэр диэри «Хомус уонна тыл» диэн интегрированнай үөрэх кууруһа буолан ааста. Кууруска хомуска тардыан баҕалаах дьоннор дьарыктаннылар.

Куурус сыала-соруга: хомус тардыан баҕалаахтары түмүү, хомуска айымньы тарда үөрэнии, хомус устуоруйата үөскээбит төрдүн кытта билсиһии, төрөөбүт тыл сүмэтин чочуйуу уонна тупсарыы. Куурус түөрүйэлиир чааһыгар саха былыргы хомустарын, Кунсткамера сэдэх хомустарын, хомуска үрүҥ көмүс туттуллуутун уонна суолтатын, тимир сиэрин-туомун тустарынан  лиэксийэлэри иһиттилэр. Лиэксийэни түмэл  билимҥэ уонна сырдатыы үлэҕэ мэтэдииһэ К.П. Аммосова аахта.

Куурус үөрэтии чааһыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ Л.М. Борисова (Хаандыга, Томпо), хомусчут-импровизатор А.Г. Платонова Хомус түмэлин бэрэсидьиэнин И.Е. Алексеев «Искусство игры на якутском хомусе» (Дьокуускай, 1988) препринигэр олоҕуран, саха хомуһугар тардыы ньымаларын араастарын кытта билиһиннэрдилэр, хомуска айымньы тардарга үөрэттилэр. Бүтэһик дьарык түөрүйэлиир чааһыгар тиэс туттардылар, үөрэтии чааһыгар хомус тардар сатабылларын көрдөрдүлэр. Кууруска үөрэммиттэрин туһунан сэртипикээт туттулар.

Хомус дьүрүскэн муусукатын нөҥүө ис турук иэйиитин сайа этии олоххо көмөлөөх буолуоҕа диэммит эрэнэбит.

Ефимова Виктория Анатольевна, Абый улууһун Үрүҥ Хайа аэропордун үлэһитэ:

Мин уоппускам кэмигэр ыраах Абый улууһуттан кэлэ сылдьан, Хомус музейын иһинэн ыытыллар алтынньы ый устата «Хомус уонна тыл» диэн интегрированнай курска үөрэнээри бастакы хомуспун атыыластым, хомус дьикти эйгэтин кытта билистим, элбэҕи биллим,  өбүгэ музыкальнай инструменыгар бастакы хардыылары оҥордум. Аммосова Кия Павловна хомус төрүт былыргы историятыттан саҕалаан, билиҥҥи уустарга тиийэ сүрдээх элбэҕи кэпсээтэ, бэйэтэ хаһыспыт-үөрэппит матырыйаалларын көрдөрдө, харахпытын арыйда, кини биэрэр үөрэҕэ элбэх сэҥээриини ылла. Биһиги Кия Павловна ыытар үйэлээх үлэлэрин, чинчийиилэрин көрөн, сөҕүү бөҕөтүн сөхтүбүт, ис иһиттэн кэпсээбитигэр улаханнык махтанабыт.

Хомуска практическай дьарыктарын уһулуччу талааннаах үлэһит Платонова Алена Гавриловна ыытта. Хомуһу төрүт билбэт, сатаабат дьону тулуйан, хомус тардыытын үгүс ньымаларыгар үөрэттэ, кистэлэҥнэрин арыйда, тыыныы суолталааҕын быһаарда. Хайдах олорон тардары, хайдах тыынары биллибит, интэриэһиргээтибит, доруобуйаҕа туһалааҕын өссө төгүл бигэргэттибит.

Үөрэппит учууталларбыт сүрдээх кэрэлэриттэн, үөрүнньэҥнэриттэн, киһилии сылаас сыһыаннарыттан сөҕөбүн, үөрэбин, астынабын. Төһө да сололоро суох буоллар,  биһигини ис сүрэхтэриттэн үөрэппиттэригэр махтанабын.

Бу үөрэммит үөрэхпит олохпутугар суолталаах, киэҥ уһулуччу билиини биэрдэ. Биһиги хомус дьикти эйгэтин таарыйаммыт дьоллоохпут. Өбүгэни, куйаары кытта ситиммитигэр дьоһун хардыы буолла.

Түгэнинэн туһанан, кэлэн иһэр Хомус музейын тэриллибитэ 35 сылынан ис сүрэхтэн эҕэрдэлиибин!  Өссө таһаарыылаах үлэни, элбэх ситиһиилэри, дьоһун-мааны үлэһиттэригэр доруобуйаны, тус олохторугар дьолу, сылааһы-сырдыгы, или-эйэни баҕарабын! Өбүгэ саҕаттан кэлбит хомус дьикти эйгэтин өссө да сырдата, үөрэтэ, киэҥ эйгэҕэ, Аан дойдуга билиһиннэрэ, кэнчээри ыччакка тиэрдэ, сүҥкэн үлэлэри, чинчийиилэри ыыта сылдьыҥ!

Никифорова Наталья Васильевна, пенсионерка:

Обучение необычное: разработана и наработана своя методика преподавания — это было познавательно и интересно попробовать.Техника дыхания при игре на хомусе, как с помощью дыхания можно воспроизвести красивый звук. Так же теоретическая часть была дана максимально детально с подбором материалов, показом их на экране. Узнала много интересного. Преподаватели, увлечённые своим делом, сумели заинтересовать нас. Спасибо Музею хомуса за такую уникальную возможность соприкоснуться с миром искусства. Благодарю!

Сергеева Анна Михайловна, пенсионер:

Хомус арааһын көрүөхпүн баҕарар этим. Түгэни туһанан Кия Павловна хомуска оонньуур  дьарыкка  ыҥырбытын булан үөрэ-көтө кэлбитим. Хомус тула  дьон түмсүүтэ сүрдээх  интэриэһинэй эбит.  Дириҥ ис хоһоонноох дьарыктар буоллулар. Аан дойдуну үөһээ куйаары кытта ситимниир эбит бу хомус. Дьарык аайы хомус туһунан   элбэҕи биллибит. Виртуоз хомусчуттар Лидия Михайловна, Алена Гавриловна дьарыктара киһи хомуска тарда үөрэниэн баҕатын көҕүлүүллэр. Саҥа ньымаларга хомуһу тардарга дьарыктыыллар. Хомус  киэҥ эйгэтэ, киһини ыраастыыр анала — барыта  бу  хомус түмэлигэр кэпсэнэрэ оһуобай үчүгэй, дьикти-кэрэ эбит. Түмэл  үлэһиттэригэр улахан махталбын тиэрдэбин уонна бу кылгас хоһооммун аныыбын.

Хомусчут дьүрүлэ эриэккэс

Чуордук  тылын   куйуһутар.

Хомус  куйаарга  дьырылыыр

Дорҕоон таһаарар дьиктитик.

Хомус тыаһа хоҥкунуур

Үйэттэн үйэҕэ эйээрэр.

Хомус  норуоту түмэр

Кэрэ  эйгэлээх буоллаҕа.

Уус кыһатыгар таптайан,

Уран тыллаан оҥорор.

Уус  күөрдэ күөттэнэр, Уокка  сыраллан хатарыллар,

Уокка  сыраллан хатарыллар.

Хомусчут санаатын ситимин

Ардыгар үөһэ көтүтэр,

Кылыһахтаан  лыҥкыныыр,

Киһини ыраастыыр дьиктилээх.

Аан дойду дьоно бары

Биир ситимҥэ дьүөрэлэһэн,

Хомус тыаһыгар уйдаран,

Арылла турдуннар дьоҕурдара.

Хомус   сырдык  сүүрээнэ

Ураты  арааһа, дьиктитэ

Түмэлгэ элбэҕэ сөхтөрөр

Төрүппүт мындыр кылаата.

Ити курдук, «Хомус уонна тыл» үөрэх кууруһа сыллата хомус тардыан баҕалаахтары түмэр, хомус ис кыаҕын-күүһүн арыйарга көмөлөһөр.   

К.П. Аммосова, Хомус түмэлин билимҥэ уонна сырдатыы үлэҕэ мэтэдииһэ

29.10.2025 с.