2025 сыл сэтинньи 30 күнүгэр Аан дойдутааҕы Хомус түмэлэ уонна киинэ төрүттэммитэ 35 сылын бэлиэтиир тэрээһин былааннанар. Түмэл тэриллиэҕиттэн хомус уустарын кытта ыкса үлэлэһэр. Кинилэр саха тимир култууратын таһыччы баһылаабыт уустарынан буолаллар. Түмэл сыллата хомус уустарын үбүлүөйдээх күннэригэр анаан, араас таһымнаах быыстапкалары тэрийэр. Олор курдук быйыл: Кирилл Кириллович Мальцев төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах «Мастерство и вдохновение», Герман Гаврильевич Бурцев-Кэрэмэн уус төрөөбүтэ 80 сылыгар аналлаах «Кэрэмэн уус», Саха Өрөспүүбүлүкэтин уустарын түмсүүтүн салайааччыта, Российскай Федерация норуотун маастара Роман Ильич Готовцев 65 сааһын туолбутугар анаан «Традиции и звук», Саха Өрөспүүбүлүкэтин Духуобунас Академиятын академига, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара Борис Федорович Неустроев – 80 сааһыгар «Мандар Уус маанылаах хомустара» диэн  быыстапка турда. 

Уус Алдан улууһа норуот маастардарынан, чуолаан хомус уустарынан, Саха сиригэр киэҥник биллэр: Г.Г. Бурцев – Кэрэмэн уус, Н.П. Бурцев, И.Н. Готовцев – Хоһуун уус, П.Д. Куличкин – Быйаман уус, Р.И. Готовцев, А.А. Киренскай уо.д.а. курдук килбиэннээх маастардар үтүө үгэстэрин салҕаан, хомус төрүт тыынын тилиннэрэр, дорҕоон кэрэтин аар далайга тарҕатар уһулуччулаах ууспутун – Александр Афанасьевич Шепелевы – быйылгы 2025 сылга үйэ аҥардаах (55 сааһын) үбүлүөйүнэн эҕэрдэлиибит!

Александр Афанасьевич – үлэҕэ бэриниилээх, талааннаах маастар. Кини 2018 сылтан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Тимир уустарын Сойууһун чилиэнэ. 2020 сыллаахха «Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуот уус-уран айымньытын сайыннарыыга кылаатын иһин» бэлиэнэн, 2021 сыллаахха «Уус Алдан улууһун култууратын сайыннарыыга кылаатын иһин», 2023 сыллаахха «Бэрт-Ууһун нэһилиэгин тимир ууһун дьыалатын сайыннарыыга кылаатын иһин» бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта. 2020 сылтан Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуот уус-уран оҥоһуктарын маастара, 2023 сылтан Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна. Кини оҥорбут хомустара Аан Дойдутааҕы хомус түмэлин мусуойугар «Саха хомустара» каталогар (Дьокуускай, 2021) киллэриллибиттэрэ.

Идэтин, айар суолун туһунан кэпсэтиигэ Александр Афанасьевиһы ыҥырдыбыт.

– Александр Афанасьевич, бука диэн, кэпсэтиибитин саҕалыахпыт иннинэ, эйиигин өссө төгүл үйэ аҥардаах үбүлүөйгүнэн эҕэрдэлиибин!

– Махтал!

– Александр, хомус ууһун быһыытынан айар суолуҥ туһунан кэпсээ эрэ. Бу дьоһун идэҕэ хайдах кэлбиккиний?

– Мин аан маҥан 2005 сылтан Юрий Гермонавич Бурцевтан, Кэрэмэн уус уолуттан, быһах охсорго уһуйуллан үөрэммитим. Ол кэннэ тимир ууһун идэтигэр олохтоохтук киирбитим.

– Оттон төрүт хомус оҥоруутун хас сыллаахтан саҕалаабыккыный уонна кимнтэн үөрэммиккиний?

– 2007 сыллаахтан хомус оҥорорго холоммутум. Онно Герман Гаврильевич Бурцевка – Кэрэмэн ууска үөрэммитим.

– Александр, эн төрүттэргэр тимир уустара баар этилэр дуо?

– Мин эһэм, Петр Иннокентьевич Портнягин, бэртээхэй тимир ууһа этэ. Оччолорго мин оскуола оҕото этим. Миигин, харыстаан буолуо баҕар, олох үлэтигэр чугаһаппат этэ.

– Биир хомуһу охсуу төһө кэм устата барарый?

– Биир хомуһу 2-3 күн оҥоробун.

– Эйиэхэ – төрүт үгэстэри харыстааһын дуу, эбэтэр хомуска аныгы ньымалары киллэрии дуу?

– Мин тус бэйэм сахалыы төрүт үгэһи тутуһан үлэлиибин, ону бары өттүнэн харыстыыбын, үйэтитэбин. Ол эрэн аныгы ньыманан оҥоһуллубут үлэлэри сирбэппин, убаастыыбын. Хомус оҥоруутугар саҥа сайдыы, саҥа ньыма кэлэн иһэрэ кэрэхсэбиллээх. Иккиэн бииргэ сайдыахтаахтар.

– Хомус охсор эдэр уустарга, бу идэҕэ тардыһааччыларга тугу сүбэлиэҥ этэй?

–  Хомус охсор эдэр уустарга, бастатан туран, төрүт үгэстэри харыстаан, билэн-көрөн, ол кэннэ эбии саҥаны айалларыгар баҕарабын. Үтүө холобурдары үтүктэн, бэйэни сайыннарыы улахан суолталаах.

– Эн санааҕар, хомус охсуу ньыматын эдэр көлүөнэҕэ хайдах тарҕатыахха сөбүй?

– Элбэх конкурстары, күрэхтэри, маастар-кылаастары тэрийэн ыытыахха наада. Оччоҕуна оҕо-аймах тардыһыыта улаатыаҕа.

– Хомуһу охсуу ньыматын уонна үлэ хаамыытын туһунан сиһилии кэпсээ эрэ: туохтан саҕаланарый, хас биирдии түһүмэх хайдах барарый?

– Хомус оҥоруутун туһунан сүрүн түһүмэхтэринэн кэпсээтэххэ маннык: